Update (3) & Finale: wanneer leerlingen zelf nakijken. De puntjes op de i.

Twee schooljaren geleden vertelde een collega dat zij gestopt was met nakijken. Dat deden de leerlingen zelf. Dit is het tweede jaar dat een paar collega’s en ik zo werken. Tijd om de voor ons definitieve aanpak te beschrijven. De eerste afleveringen staan hier en hier en hier

Start

Leerlingen moeten nakijken echt leren. Doordat aan de hand van hun proefwerken aan te leren, verzeker je je van een serieuze aanpak bij de leerlingen. Je hebt ieders aandacht. Maar ze moeten het leren, dus er worden fouten gemaakt en dat hoort er nu eenmaal bij. Na drie à vier keer een eigen proefwerk nagekeken te hebben, hebben de meeste leerlingen wel door hoe het werkt.

Stappenplan

Het ideale stappenplan ziet er als volgt uit:

• De opgaven wordt samengesteld.
• Bij de opgaven wordt een puntenformulier gemaakt.
• Bij de opgaven wordt een nakijkvoorschrift gemaakt.
• Leerlingen maken het proefwerk.
• Het proefwerk wordt gescand.
• De docent kijkt het proefwerk na, maar schrijft er niet op.
• Leerlingen krijgen proefwerk, puntenformulier en het nakijkvoorschrift en kijken het proefwerk na.
• Bij de inname van het proefwerk, het puntenformulier en het nakijkvoorschrift beoordeelt de docent of er een groot verschil is tussen de door de docent of door de leerling toegekende punten.
• Docent beoordeelt het nagekeken proefwerk en past eventueel toegekende punten aan.
• Het proefwerk wordt, met puntenformulier, gescand.
• Puntenformulier, proefwerk worden meegegeven aan de leerling.

Het verschil met voorgaande stappenplannen is dat de controle achteraf door de docent vervangen is door nakijken vooraf. Hierdoor wordt het geven van feedback op het nakijken als vaardigheid mogelijk. Dat kan klinken als: “jij hebt bij opgave 7 punten, ik heb er maar twee, kijk er nog eens naar”.

Vergissingen, fouten en verleidingen

Er zijn bij het nakijken drie soorten fouten:

1. Leerlingen vergissen zich, zijn slordig, bij het nakijken, of, de leerlingen hebben de expertise niet om correct na te kijken. Bijvoorbeeld: als er een hoek getekend moet worden en die moet bij het nakijken gecontroleerd, dan moet je wel weten hoe je een hoek goed moet meten. Ook moet duidelijk of en hoe ver je er naast mag zitten.
   Ontbrekende expertise doet zich vaak voor als er in het begin van een berekening een vergissing is gemaakt en met de fout doorgerekend moet worden.
2. Leerlingen negeren het nakijkvoorschrift. Hieronder een voorbeeld.
   

   

   Het nakijkvoorschrift van opgave 7.

   

   Hoe de leerling het beoordeelt.

   

   En de punten die de leerling zichzelf geeft.

   Je ziet bovenin het nakijkvoorschrift. In het midden het werk van de leerling. In het voorbeeld is er een groot verschil tussen wat er bij 7c gevraagd wordt en wat de leerling goed rekent. Dat er sprake is van negeren blijkt uit het puntenformulier.

3. Eerst verbeteren, dan nakijken. Dit kan heel verschillend uitpakken, maar bestaat bijvoorbeeld uit aanvullen van ontbrekende onderdelen, verbeteren (een – in een + is vrij simpel) tot het compleet herschrijven van antwoorden.
   

   

   Het gemaakte werk.

   

   Het aangepaste werk en de twee punten die de leerling zichzelf geeft.

Aanpak van ongerechtigheden

Ongerechtigheden worden bestreden met een heldere uiteenzetting over de consequenties:

1. Slordigheid, onervarenheid: dit is aangepakt door een bonus te zetten op secuur nakijken. Wanneer het verschil tussen de scorepunten +/- 2 punten, is, telt het hoogste aantal punten.
2. Negeren: Als dit overduidelijk is, krijgt de hele opgave nul punten.
3. Eerst verbeteren, dan nakijken: het hele proefwerk een 1.

De aanpak bestaat uit belonen en bestraffen, omdat je leren nakijken niet wilt ontmoedigen, en er dus fouten gemaakt mogen worden. Toen die bonus er nog niet was, werden leerlingen zo kopschuw van de sancties, dat ze niet meer durfden na te kijken. Dat is natuurlijk ongewenst. De sancties worden ook toegekend voor zaken die alle leerlingen oneerlijk vinden.

Moeilijkheden

Na verloop van tijd, ongeveer een half schooljaar, hebben de leerlingen het wel redelijk door. Wat gaat er mis?

• Echt nieuwe vaardigheden, vooral in de meetkunde.
• Wanneer er meerdere oplossingsmethoden zijn. Bijvoorbeeld het redeneren met hoeken of het oplossen van vergelijkingen kennen meerdere aanpakken voor één probleem.
• Wanneer er een vergissing gemaakt is en er met die vergissing doorgerekend moet worden. Bijvoorbeeld een overschrijffout bij algebra: er ontstaat dan een compleet nieuwe som en die controleren kan erg lastig zijn.

Tijdsbeslag

Ik ben (ook) aan deze werkwijze begonnen in de hoop dat ik de hoeveelheid nakijktijd kon verminderen. Dat begint na een half jaar langzaam te ontstaan. Per saldo, over het hele jaar gezien, heeft het mij tijd opgeleverd.

• het maken van het nakijkvoorschrift kost veel tijd. Het moet namelijk véél gedetailleerder zijn dan een nakijkvoorschrift voor een collega. Alle zaken die van belang zijn, moeten aangewezen worden. Ik hecht aan een handgeschreven nakijkvoorschrift. Allereerst is dat het snelst om te maken. Ten tweede geeft het leerlingen zich op hoe hun werk, handgeschreven, er uit kan zien. Mijn handschrift is niet erg netjes, maar wel leesbaar. En dat is dus genoeg. Alleen de tekeningen maak ik met Geogebra (knippen, plakken).
• de productie van de nakijk-sets kost tijd. Scannen en/of kopiëren, kost allemaal tijd. Bij klassen waarbij leerlingen een laptop of ipad hebben, kan het nakijkvoorschrift ook op de ELO gezet worden.
• het nakijken zelf kost een vol lesuur per klas per proefwerk. Dat kan verrekend worden met de tijd die normaal het teruggeven van een proefwerk kost.
• het controleren van het door de leerling nagekeken proefwerken. Dat is: bekijken hoeveel punten de leerling zichzelf gegeven heeft, vervolgens controleren of dat terecht is, eventueel aanpassen.

Pijnpunten: tussenstand

Er waren drie grote pijnpunten bij het zelf laten nakijken door leerlingen. De eerste, verleidingen, is met de genoemde driedeling redelijk onder controle. De tweede, de moeilijkheden zal blijven bestaan. Die komen immers voort uit het feit dat leerlingen nog geen expert zijn. De derde is ook structureel maar lijkt nu in tijdsbeslag te verminderen.

Opbrengsten

• Leerlingen leren nakijken, oftewel, kritisch naar het eigen werk kijken.
• Leerlingen vragen niet steeds of het proefwerk al nagekeken is.
• Nabespreken van proefwerken als losse activiteit is verdwenen.
• Puntjes-jagen verdwijnt.
• Leerlingen krijgen door dat nakijken veel werk is en soms behoorlijk ingewikkeld.

De bijvangst is dat ik van al het werk scans heb. Van leerlingen die het werk “kwijt” gemaakt hebben, kan ik tijdens een oudergesprek het gemaakte werk zo op het scherm zetten. De scans van voorgaande jaren geven mij ook inzicht in de prestaties van de klas ten opzichte van voorgaande jaren. En dat niet alleen cijfermatig, maar ook vakinhoudelijk.

Overzicht.

Het overzicht van de blogpost hierover krijg je hier.