Ik ben een groot fan van de podcast “Hidden Bran”. Elke aflevering duurt een uur en vertelt een rond het thema. Eén aflevering ging over leren: “Unteachable moment“. En in deze aflevering, die om verscheidene redenen echt de moeite waard is, zit een episode over een chirurg die lesgeeft.

De aflevering, begint met een gesprek met een orthopedisch chirurg in een academisch ziekenhuis (Een zogenaamd “Teaching Hospital”). En hij vertelt hoe hij studenten het ambacht en handwerk van orthopedische chirurgie leert.

Zijn aanpak

De chirurg is overgegaan op het onderwijzen van hand-vaardigheden door middel van een klikker. Wellicht ken je ze van hondentrainingen. En de chirurg past het ook zo toe.

De student krijgt een taak en die gaat aan de slag. Meestal is er tevoren een stappenplan doorgenomen en weet de leerling wat er in welke volgorde gedaan moet worden.
Terwijl die aan het werk is, laat de docent merken dat de student het goed doet door een keer te klikken. Niet goed, is geen klik. Het is conditionering volgens Skinner. Die heeft er duiven mee leren tafeltennis-spelen. Maar als iets werkt, werkt het. Dus die ideologische bezwaren parkeer ik dan maar.

De chirurg licht zijn werkwijze als volgt toe:

  • We hebben te maken met lange procedures die nauwgezet uitgevoerd moeten worden. Elk gesproken woord is een verstoring.
  • Bij gesproken feedback heeft de docent toch de neiging om variatie in de feedback te geven: ‘OK’, ‘Goed zo’, etc. Studenten gaan zich dan afvragen of die verschillen wat betekenen. En dat is niet zo. Die onduidelijkheid haal je weg.
  • Een kort signaal geeft je de gelegenheid om veel feedback te geven.
  • Studenten die hoog scoren, krijgen meestal een korte feedback: het was goed. Studenten die zwak scoren krijgen, om de motivatie op peil te houden, vaak uitgebreide feedback. Dat doet wat met de goede studenten. Nu krijgen alle studenten evenveel feedback, omdat er alleen naar de handeling gekeken wordt, niet naar de student.
    Omgekeerd: zwakke studenten horen op deze manier dat ze als “zwak” te boek staan. Dat kan een ‘self-fulfilling prophecy’ veroorzaken.

Wat ik geleerd heb

Het verhaal gaat over het aanleren van handvaardigheden, maar ik kan mij voorstellen dat het ook goed werkt bij het aanleren van (lange) procedures, o.a. bij wiskunde.

Tijdens mijn opleiding voor docent wiskunde heb ik geleerd dat je heel specifiek moet zijn in feedback en dat je niet alleen moet melden dat iets goed is, maar ook wat er goed is*. Bij het optellen van twee breuken: Je hebt de noemers goed gelijknamig gemaakt, je hebt de eerste teller correct vermenigvuldigd, je hebt de tweede teller goed vermenigvuldigd, en de optelling is ook correct.

Ik was verrast over hoe lovende woorden, of het ontbreken daarvan, aan kunnen komen. Ook ik heb de neiging om zwakke leerlingen iets meer te prijzen wanneer ze goed bezig zijn. Voor hen prettig, maar het vertelt de omstanders, de klasgenoten, ook wat. En wanneer zij kortere of andersoortige feedback krijgen is dat een impliciete boodschap.

Wat het zou worden:

Elke (correcte) stap in een procedure moet dus expliciet gezet worden en expliciet als “correct” aangemerkt worden door een kort signaal. Stel je voor, er staat een leerling een som op het bord te maken (laat ik met enige regelmaat doen). Terwijl de leerling aan het schrijven is, volg ik de stappen en tik ik op een tafel bij elke correcte stap. Leerling hoort aan het tikken dat hij op de goede weg is, ontbreken de tikken, stopt de leerling en gaan we onderzoeken hoe verder.

Omdat ik meestal meerdere leerlingen tegelijkertijd laat schrijven, is e.e.a. lastig te realiseren. Maar ik neem mee:

  • Elke tussenstap aanwijzen en beoordelen.
  • Alleen “OK” zeggen per tussenstap is goed.
  • Geef feedback op deze manier ongeacht het niveau van de leerling.

* Collegereeks Schoolwiskunde, HvU, collegejaar 2000-2001.

Vedantam, S. (2018). When everything clicks: The power of judgment-free learning. Het transcript vind je hier. De podcast zelf vind je hier.