Aan het einde van het schooljaar 1920 informeerde de schoolleiding of er docenten waren die één van de drie lesuren in de week online zouden willen geven. Om de verworvenheden van de Coronaperiode vast te houden en als voorbereiding op de verbouwing. Want tijdens de verbouwing van het schoolgebouw is er een lokalentekort. Collega J en ik reageerden met een plannetje om onze vier groepen 2h tegelijk online les te geven. Een verslag van onze bevindingen tot nu toe vind je hier. In dit verslag kijk ik naar de reacties van leerlingen op de online-lessen.

De lessen

We zijn begonnen met online lessen bij de start van een nieuw hoofdstuk[i] We hebben 7 online-lessen en ongeveer 12 lessen op school aan dit hoofdstuk besteed. Bij de derde online-les zijn aan de aanvankelijke 4 groepen er nog 3 bij gekomen. Bij les één en twee werd er op ongeveer 95 leerlingen gerekend, bij de lessen erna op ongeveer 175. Bij alle lessen waren gasten aanwezig. Docenten wiskunde, één uit België, docenten van andere vakken, schoolleiding en een docent nu werkzaam bij de Inspectie. Soms introduceerden de gasten zich, soms niet.

De lessen hebben steeds dezelfde structuur. Een boarding-pass (startvragen), uitleg, voordoen, oefening, een formatief toetsje en daarna een exit-ticket. Eén van de vragen in de exit-ticket is “Wat moet bij de online-lessen zo blijven?”. Deze vraag hebben we in 5 van de 7 lessen voorgelegd aan de leerlingen. Forms was zo ingesteld dat duidelijk was welke reactie van welke leerling kwam. Dat was zichtbaar in het scherm van de leerling bij het invullen.

Inventarisatie

De open antwoorden zijn geïnterpreteerd en gegroepeerd en geteld. Bij het groeperen zijn bijzondere reacties alsnog apart opgenomen (De punt-komma is gebruikt als scheidingsteken). Hieronder als voorbeeld van het samennemen van de reacties die betrekking hebben op de quiz, het formatieve toetsje, waarmee uitleg afgesloten wordt.

De vraag is als open vraag gesteld. Leerlingen hebben dus ingevuld wat zij op dat moment waardevol vonden om te behouden. De meeste reacties hadden betrekking op één aspect of op de les als geheel. Na het samennemen van 5 lessen ontstond het volgende lijstje met de 10 belangrijkste categorieën:

Deze categorieën zijn in vijf lessen geteld. De resultaten staan in de tabel hieronder. Per les staat allereerst het aantal reacties vermeld. Bij les 2 waren dat er 94. Vervolgens staat per categorie het aantal keren dat deze reactie gegeven is en het percentage van het totaal aantal reacties die les. Bij de totalen het aantal reacties dat van die les in deze tabel opgenomen is. Van les 2 zijn dus 75 reacties opgenomen in de tabel, wat overeenkomt met 80% van de 94 reacties die gegeven zijn. De percentages zijn afgerond op hele procenten.

Wat weergegeven is als de “online-opdrachten” is dat leerlingen een opgave in Teams geprojecteerd krijgen. Die moeten ze op dat moment maken en vervolgens een foto van hun schrift in de chat van de bijeenkomst plakken. De meeste lessen hebben twee of drie van die opdrachten.

Zo’n categorisering geeft de grote lijn aan. De individuele reacties zijn heel anders. In deze weergave zijn taal- en type-fouten gecorrigeerd.

Bij de uitleg wordt onder andere opgemerkt:

• “de goede uitleg, echt top!!”
• “alle vragen worden beantwoord”
• “de uitleg vond ik deze les echt geweldig, dus de uitleg”
• “dat er twee mensen zijn die je uitleg kunnen geven”
• “dat ze je vragen lezen en behandelen”

Bij de quiz:

• “de quiz vond ik altijd wel leuk”
• “de quizzen, want daar leer je wel van doordat je jezelf kan testen”

Onder de noemer “gezelligheid” zijn genoemd:

• “ik vind het wel goed en gezellig”
• “de grapjes tussendoor”
• “de gesprekken tussendoor”
• “de sfeer”
• “de gezelligheid”
• “de mop aan het begin”
• “de presentatoren”

Bij de orde in de les:

• “[..] dat we de chat niet mogen gebruiken als er uitgelegd wordt”
• “dat je niet hoeft te praten” en “dat je niet kan praten”
• “de stilte”
• “dat iedereen gewoon netjes stil blijft”
• “dat niemand zich kan un-muten”
• “dat de camera’s uitblijven”

Naast deze wat grotere en kleinere categorieën zijn er nog andere opmerkingen gemaakt.

• “het schema van hoe we werken, de lesopbouw”.
• “dat het 2^e uur erna uitvalt”

Niet alle opmerkingen zijn duidelijk. Zo reageert één leerling steevast met “de tijd”, behalve toen de les ingekort was van 60 tot 40 minuten. Waarschijnlijk vindt deze leerling de les te lang duren.

Opvallend

Een paar resultaten vind ik opvallend.

Ten eerste de hoge score ten aanzien van de uitleg. Uitleg gaat aan de hand van een PPT waar één van de docenten uitleg bij geeft. Het zijn compacte stukjes, visueel ondersteund en de docenten wisselen de uitleg af. Die afwisseling wordt belangrijk gevonden. Een enkele leerling heeft voorkeur voor de ene docent boven de andere, wat bij afwisseling juist een pré is. De gasten geven dit ook terug: de afwisseling in stemmen maakt het goed te volgen en voorkomt dat het saai wordt.

Ten tweede dat de orde en rust tijdens de online les genoemd wordt. Leerlingen waarderen het erg dat er weinig mogelijkheden zijn, waarschijnlijk voor anderen. In gewone lessen op school, zijn orde-opmerkingen een gewoon onderdeel van de les. Aandacht er bij, stop de verstoring etc. Een deel van dit soort communicatie is ook online. Wanneer de gesprekken in de chat uit de hand lopen (in tekst of in emoji’s) wordt daar direct wat van gezegd. Preventie staat daarbij voorop. Een enkele keer wordt, buiten het zicht van de anderen, de leerlingen individueel tot de orde geroepen. Dat is anders dan in de klas. Daar zijn individuele correcties voor iedereen te horen en te zien. Leerlingen zien en horen maar de helft van de correcties, maar blijkbaar zijn er leerlingen die dat erg op prijs stellen.

Ten derde de opmerkingen ten aanzien van de sfeer. Collega J en ik hebben blijkbaar een “tone of voice” gevonden die aanspreekt en gezellig overkomt. Onze gasten bevestigen dit: het is ontspannen, op een rustig tempo met aandacht voor individuele leerlingen. En ook maakt die ene leerling geen gebruik van de mogelijkheid voor individuele aandacht, dat andere die wel krijgen en de toon waarmee dat gebeurt krijgt expliciet waardering. Het gezellige gebabbel is overigens een evenwichtskunstje. Bij de punten die anders moeten wordt het gebabbel ook als storend opgegeven. Het is een kwestie van “de lijn openhouden” zonder te storen.

Het meest opvallende is wel, dat leerlingen, voor zover wij kunnen zien, zonder enig voorbehoud hun mening geven. Een compliment voor het ene, kan namelijk ook een diskwalificatie van het andere betekenen.

Grote lijn

Zoals gezegd, is er niet naar lesonderdelen of iets dergelijks gevraagd. Toch komen die er duidelijk uit. De start en afsluiting van de les met de boarding-pass en het exit-ticket, de uitleg, de opdrachten, de quiz, het komt allemaal terug. Dus 1) de onderdelen worden herkend en 2) als het vermelden waard gezien. Met een blik op wat afstand zijn dat de elementen van elke les thuis horen[ii]. Maar ook het adagium Rust, Reinheid en Regelmaat of de Vijf rollen van de leraar (Sloter, 2019)[iii] zijn van toepassing. Leerlingen waarderen de uniforme aanpak, de gelegenheid tot oefenen en het gehoord worden.

Er zijn ook leerlingen die het waarderen dat de les online is. Waarom dat is, is niet bekend. Eerdere ervaringen geven argumenten als: weinig afleiding tijdens de uitleg, geen gedoe in de les, aandacht van de docent die er in de les niet aan toe komt enz. Bij de opmerkingen over wat niet op prijs gesteld wordt, komt deze vanzelfsprekend ook terug.

Samengenomen

In deze derde blogpost over de online-lessen kijk ik naar de opmerkingen die leerlingen maken over de lessen met aandacht voor wat ze willen behouden. Natuurlijk combineer ik dat met de beoordeling in sterren (onderste regel in de tabel). De vierde blogpost gaat over de zaken die de leerlingen graag anders willen. Tot die tijd geniet ik van de waardering (4 sterren!) en de complimenten op de inhoud en inrichting van de les.

[i] Dijkhuis, J. H. (2018). Getal & ruimte 2 HAVO/VWO. Noordhoff.

[ii] Aronson, D. T., & Briggs, L. J. (1983). Contributions of Gagné and Brigss to a prescriptive Model of Instruction. In C. M. Reigeluth (Red.), Instructional-Design theories and models: An overview of their current status. (pp. 75–100). Lawrence Erlbaum Associates.

[iii] Slooter, Martie., & CPS, onderwijsontwikkeling en advies. (2019). De vijf rollen van de leraar. CPS, onderwijsontwikkeling en advies.

Photo by National Cancer Institute on Unsplash