Wanneer het niet goed gaat met een opleiding, is een veelvoorkomende reflex dat de leerlingen / studenten vooraf geselecteerd moeten worden. Met een toelatingstoets. Veel gebruikt in allerlei buitenlanden, dus waarom niet? Nou… 

Systeem vreemd

In Nederland hebben we een onderwijssysteem (het “bestel”) waarbij een diploma van een vooropleiding toegang geeft tot de vervolgopleiding. Dat kan zijn een aansluitende beroepsopleiding, of een algemeen vormende opleiding een niveau hoger. Dus een Mavo-diploma (VMBO-TL), geeft toegang tot het MBO én de havo. Een Havo-diploma tot het HBO én het VWO. Dat is de Mammoetwet van 1968.

Dat dit zo ingericht is, is een erkenning van het feit dat de eindtoets basisonderwijs, waarmee leerlingen naar het VO gaan, feilbaar is. Daarnaast is het ook een erkenning dat leerlingen naarmate ze verder door het bestel gaan, verder kunnen groeien. Zo zijn (waren) er mensen die via Mavo, havo, vwo naar de universiteit doorstromen, die diploma’s stapelen. Maar ook doorstromers van mavo – mbo – hbo – uni. Het verlangde maatwerk zit hem in de door de leerling / student gekozen route door het bestel (en niet in de activiteiten in een leerweg / opleiding). Talent kan de eigen weg vinden.

Toelatingstoetsen doorbreken dit stelsel. Het is alsof je met je OV-chip wel kunt instappen in de bus, maar toch moet bijbetalen.

Beweren dat de vooropleiding z’n werk niet gedaan heeft, is een speciale vorm van het afvallen van collega’s.

Deficiënties

Maar eh.. als de beroepsopleiding of het niveau niet aansluit wat dan? Dan is het systeem dat de beroeps- danwel de vervolopleiding dat moet repareren. Dat repareren kan in de reguliere opleiding, of in een speciaal reparatieprogramma. Maakt niet uit. De vervolgopleidingen zullen in de praktijk inhoud en het niveau van het VO nauw in de gaten moeten houden. Vooral wanneer er sprake is van jaarlijks wisselende onderwerpen. De ene jaargroep heeft dan Mavo-statistiek wel gehad, en het jaar daarna niet (opa schrijft).

Vervolgopleidingen mogen wel eisen stellen aan de eerder gevolgde vakken, het profiel. Wiskunde gaan studeren zonder WisB… lastig. En dat meldt de opleiding dan ook vooraf. Maar de veronderstelde voorkennis is dan ook niet meer dan WisB (op h/v niveau).

Kansongelijkheid

Een toelatingstoets veroorzaakt kansongelijkheid. En er zijn er wat geprobeerd.

  • De motivatiebrief: degenen met Nederlands als tweede taal zijn over het algemeen in het nadeel.
  • Interview / sollicitatiegesprek: de selectiecommissie kiest “ons soort mensen”.
  • Theoretische toets. Kan niet meer zijn dan een herhaling van het CSE dat de kandidaat net afgelegd heeft. Is redelijk dubbelop. Extra inhoud? Dat verlangt zelfstudie van de kandidaat. De thuissituatie gaat dan enorm meespelen. Je moet er maar de omstandigheden voor hebben. Geld voor de boeken, een rustige plek, de tijd (studeren ipv het baantje) etc. En tijd en gelegenheid om de toelatingstoets daadwerkelijk te maken. Hier vindt dus selectie op Sociaal – Economische – status plaats. En niet op geschiktheid voor de beoogde opleiding.

Het ergste zijn dan degenen die beweren “dat tegenwoordig iedereen gaat studeren”. Ja, tegen de 50% van de jongeren volgt uiteindelijk hoger onderwijs. Maar we gaan in een neo-liberale maatschappij waarbij het najagen van eigen gewin leidend is, ook al is het in de vorm van een opleiding, de studenten toch niet verwijten dat ze van de mogelijkheden gebruik maken? We wilden toch een kennis-economie? En we wilden toch dat migranten (arbeids- asiel- en studenten), goed integreerden? Daar is een passende opleiding, of het nu de opleiding electrotechniek of rechten is, het middel voor. Een bestel dat groepen op de onjuiste punten belemmerd is onethisch, ongewenst en onwettig.

Iedereen deskundig!

Politici, opiniemakers hebben allemaal onderwijs gehad. In hun jonge jaren. In (bijna) alle discussies hoor ik het doortrekken van de eigen ervaringen naar het heden. Dus kan de studieduur korter (studenten zitten alleen maar in de kroeg), kan het collegegeld omhoog (paps en mams betalen toch), hebben ze onderwerp X toch wel gehad (etc etc), hebben ze toch wel tijd voor een baantje (ik had één uur college per week), kan de OV-kaart wel soberder (ik ging kruipend uit de kroeg naar college) etc.

Kortom elitair geblaat. Survivor bias losgelaten op grote groepen waarvoor dit allang niet meer van toepassing is.

Maar hoe kan het … ?

Maar hoe kan het dat er over toelatingstoetsen steeds doorgezeurd wordt?

  1. Weinig historisch besef. Het bestel is behoorlijk goed doordacht. Je zult je er in moeten verdiepen.
  2. Politiek opportunisme. Om geld. Stapelen is niet efficiënt.
  3. Rancune. Ik heb niet kunnen studeren, dus jij ook niet.
  4. Superioriteitsgevoel. Studeren is voor de happy-few en dat moet zo blijven.
  5. Survivor bias. Ik heb het zonder opleiding gered, dat kan iedereen.

Dus:

Toelatingstoetsen, examens, opdrachten… niet doen.

Afbeelding: Shorpy.