In zijn boek “Teach like a Champion 2.0” bespreekt Lemov maar liefst 62 technieken voor beter lesgeven. In een onregelmatig verschijnende serie ga ik er een aantal langs. Wellicht alle 62.

Plan for Error wordt in het boek kort weergegeven met: vergroot de kans dat je fouten van leerlingen herkent en dat je adequaat reageert door bij de lesvoorbereiding de gemaakte fouten mee te nemen.

Plan for Error

Natuurlijk worden er in de klas door leerlingen (en de docent) fouten gemaakt. Hoe ga je daar mee om? Het mooiste is natuurlijk dat je gaandeweg je les aanpast. Maar dat vraagt nogal wat: een onverwachte vraag waar een fout uit blijkt, gooit de lesvoorbereiding het raam uit. Krijg je de stof voor deze les wel af? Houdt het de goede leerlingen niet op? Gaat het neerkomen op improviseren of weet je 100% wat er staat te gebeuren? Allemaal zaken die meespelen bij de beslissing om de fout op te pakken, of maar te laten voor wat hij is.

Volgens Lemov is het verstandig om bij lesvoorbereiding uit te gaan van fouten bij leerlingen. Dan past het in ieder geval in de planning van de les. Een individuele fout is dan lastig te voorspellen, tijd voor die onvoorziene fout is er dan wel.
Ook is het verstandig om op fouten bij leerlingen inhoudelijk te anticiperen. Wanneer je vermoed dat bij thema x fout y gemaakt wordt, dan bereid je dat voor. Dit is een aanpak met alleen winnaars: doet de fout bij leerlingen zich voor dan betaalt de voorbereiding zich uit. Komt er een andere fout boven tafel, dan leer je van je leerlingen waar het echt knelt.

Lemov beschrijft twee voorbeelden uit de praktijk: in essentie hebben beiden een flexibele planning waarbij ze op basis van reacties van leerlingen, op basis van observaties, opgaven toevoegen of weglaten, herhalingen toevoegen of weglaten of zelfs in de stof een bocht afsnijden.

Aanwijzing één bij deze techniek is: Planning for Specific Errors. Oftewel: betrek in je lesvoorbereiding de meestgemaakte en belangrijkste fouten.

Aanwijzing twee bij deze techniek is: Planning Reteach Time. Neem tijd voor extra instructie op, zodat je niet in de knel komt met de planning van de les en de lessenserie. Bij nieuwe stof nog even wat meepakken van wat de vorige keer fout gedaan is, is hierbij een effectieve en efficiënte strategie.

Wat zie ik in de klas?

Als buitenstaande zie je niks bijzonders. Je ziet docenten die ogenschijnlijk een vaste lesplanning volgen. Die vragen opwerpen aan de klas, die antwoorden controleren en doorgaan naar de volgende uitleg of de volgende opdracht. Alsof de route vast staat. Maar dat staat hij dus niet.

Filmpjes

Bij dit hoofdstuk van Part 1 worden wel filmpjes genoemd. Bij techniek 7 wordt niet apart een filmpje genoemd.
Het eerste filmpje bij dit hoofdstuk gaat over hoe een docent basisonderwijs de betekenis van een woord met de klas bespreekt. Misconcepties worden opgespoord en direct gecorrigeerd.

Wat doe ik zelf?

In mijn lesvoorbereiding staan twee dingen centraal: het bespreken van nieuwe (wiskunde) theorie en het bespreken van opgaven over stof die geweest is. Voor het eerste gebruik ik graag plenaire uitleg gemixt met een onderwijsleergesprek.
De opgave(n) bespreken over stof die geweest is gaat enerzijds op basis van verzoeken van leerlingen, maar anderzijds op basis van inzien van de schriften van leerlingen. Dan zie ik de meest gemaakte fouten. Kom ik dan in de buurt van deze techniek van Lemov? Niet echt. De meest gemaakte fouten krijg ik wel boven tafel, maar of dat de belangrijkste fouten zijn. Dat hoeft niet altijd. Een stapje terug om zaken nog even op te halen, vergissingen aan te wijzen etc, dat is hierbij dagelijkse kost.
Bij de lesvoorbereiding geef ik wel altijd antwoord op de vraag: “wat vinden ze moeilijk”, maar dat is niet hetzelfde als “waar zitten de fouten”. Die bedenken en in de voorbereiding meenemen, dat komt er dus bij.

Reflectie

Tijdens mijn opleiding tot mijn bevoegdheid heb ik lesplannen moeten maken. Die beschreven de inhoud, de sturing etc vanuit mijn perspectief. De aanwijzingen uit deze techniek waren daar niet in opgenomen. Ervaren docenten die ik hier over hoorde zeiden vaak: “wat ze fout doen, leer je vanzelf”. Oftewel, dat is een kwestie van ervaring opdoen. Vlieguren maken. Lemov beargumenteert dat elke gedachten over de fouten die leerlingen maken bijdraagt aan de les en je eigen ontwikkeling als docent. Lijkt mij een belangrijk punt, juist bij docenten die nog weinig ervaring hebben.

Het boek Teach Like a Champion 2.0 is verkrijgbaar in het het Engels en het Nederlands.